Ο Παυσανίας ήταν αρχαίος Έλληνας περιηγητής από την Μαγνησία της Μικράς Ασίας. Έζησε τον 2ο αιώνα μ.Χ. (110 – 180) και είναι γνωστός από το διασωθέν σύγγραμμά του με τίτλο «Ελλάδος περιήγησις», πολύτιμο για τις πληροφορίες που μας παρέχει ως προς την αρχαιολογία, την μνημειολογία, την μυθολογία, την ιστορία, την γεωγραφία και την τοπογραφία της Ελλάδος.
Ελλάδος περιήγησις
Η «Ελλάδος περιήγησις» έχει τη μορφή περιηγήσεως στην Πελοπόννησο και σε ένα τμήμα της βορειοτέρου Ελλάδος. Περιγράφει τοπογραφικές λεπτομέρειες, αρχιτεκτονικά μνημεία, καθώς και ιεροτελεστίες και έθιμα και εισάγει συχνά αφηγήσεις από την επικράτεια της ιστορίας, του θρύλου και της λαογραφίας. Η ακρίβειά του επιβεβαιώνεται από τα σύγχρονα αρχαιολογικά ευρήματα.
Το όλο έργο του είναι διηρημένο σε δέκα βιβλία:
Α. «Αττικά»
Β. «Κορινθιακά»
Γ. «Λακωνικά»
Δ. «Μεσσηνικά»
Ε. «Ηλιακών Α’»
ΣΤ. «Ηλιακών Β’»
Ζ. «Αχαϊκά»
Η. «Αρκαδικά»
Θ. «Βοιωτικά»
Ι. «Φωκικά»
Το κείμενο του Παυσανίου διεσώθη σε λίγους σχετικώς κώδικες του 14ου, 15ου και 16ου αιώνος, με τα ονόματα των αντιγραφέων τους και αυτοί βρίσκονται σε βιβλιοθήκες της Δυτικής Ευρώπης. Η πρώτη έκδοσή τους έγινε από τον Μάρκο Μουσούρο στην Βενετία το 1516. Αξιόλογη επίσης έκδοση με γαλλική μετάφραση είναι και αυτή του Κλαβιέ στο Παρίσι το 1814 – 1821 με την σπουδαία βοήθεια του Αδαμάντιου Κοραή. Κριτική και ερμηνευτική έκδοση με εκτενή σχολιασμό είναι των Χίτσιχ και Μπλύμνερ (Βερολίνο 1896 – 1904). Μνημειώδης δε για τον σχολιασμό της θεωρείται η εξάτομη αγγλική μετάφραση του Τζέιμς Φράζερ (Λονδίνο 1898), ο οποίος παρατηρεί για τον Παυσανία ότι: «χωρίς αυτόν τα ερείπια της Ελλάδας θα ήταν ως επί το πλείστον ένας λαβύρινθος χωρίς ενδείξεις, ένα αίνιγμα χωρίς απάντηση.». Άριστη επίσης έκδοση του κειμένου, ήταν και αυτή του Τώυνμπερ (Λειψία 1903). Στην Ελλάδα την έκδοση του Παυσανίου με μετάφραση και αρχαιολογικά και τοπογραφικά σχόλια άρχισε το 1953 η εταιρεία Πάπυρος. Στα νέα ελληνικά έχει κυκλοφορήσει, μεταξύ των άλλων, από την Εκδοτική Αθηνών, με σχόλια σε μορφή αρχαιολογικού οδηγού, από το Νίκο Παπαχατζή. Επίσης από τις εκδόσεις «Κάκτος».
Ως προς το γλωσσικό του ύφος, ο Παυσανίας αρχαϊζει, με έλλειψη κάθε ίχνους λογοτεχνικής προσπάθειας. Αν και άχρωμος στο ύφος του, είναι όμως πάντα πολύ περιγραφικός. Το έργο του είχε την μορφή περιηγητικού οδηγού της Ελλάδος και αυτός ήταν ο σκοπός του, με ιδιαίτερη έμφαση στα θρησκευτικά ιερά και μνημεία. Η όλη εντύπωση που μένει από το έργο του, είναι ότι αυτό έμεινε ανολοκλήρωτο, καθώς πέραν της Πελοποννήσου και νοτίου Στερεάς που περιγράφονται λεπτομερώς, επρόκειτο να συμπεριληφθούν τα νησιά και η βορειότερη Ελλάδα. Το διασωθέν έργο του φαίνεται ότι εγράφη τμηματικά σε διάστημα είκοσι ετών.
Από την προσεκτική και επιστημονική έρευνα του έργου του, συνάγεται ότι είχε ταξιδέψει, εκτός από την κυρίως Ελλάδα, στην Αίγυπτο, επισκεπτόμενος και τις Πυραμίδες εκεί, στην Συρία και στην Παλαιστίνη και ειδικά στην Ιερουσαλήμ, μέχρι και στην Νεκρά Θάλασσα, στην Ιταλία και μάλιστα στην Ρώμη, στην Μικρά Ασία την οποία γνώριζε λεπτομερώς όλη, πιθανώς δε ακόμη και στην Λιβύη και στην Σαρδηνία. Είχε δηλαδή ταξιδέψει σε όλη την Μεσόγειο θάλασσα πλην Ισπανίας. Ο Παυσανίας, εκτός από πολυταξιδεμένος ήταν και σχετικώς καλλιεργημένος άνθρωπος, πατριώτης και Έλλην στην ψυχή, θλιβόμενος για το κατάντημα της πατρίδος του στην εποχή του. Δυσανασχετεί, όχι μόνο για την ρωμαϊκή υποδούλωση, την θεοποίηση των Αυτοκρατόρων της Ρώμης και την κατάπτωση των συνειδήσεων, αλλά εκδηλώνει και την αγανάκτησή του για τα σφάλματα του παρελθόντος, την διχόνοια μεταξύ των Ελλήνων και τα δεινά που αυτή έφερε, όπως ο Πελοποννησιακός πόλεμος και η επικράτηση του Φιλίππου (τον οποίο συμπεριλαμβάνει στα δεινά). Για τον Παυσανία, η λαμπρή εποχή του κλέους της Ελλάδος, αρχίζει από τον Μιλτιάδη και τελειώνει με τον Φιλοποίμενα. Θαυμάζει ιδιαιτέρως την αρχαία Αθήνα και εκφράζεται με ενθουσιασμό για τα πεδία των μεγάλων μαχών του Μαραθώνος, των Πλαταιών και της Σαλαμίνος. Είναι επίσης θαυμαστής των παλαιών θρύλων και παραδόσεων, ενώ εκδηλώνει την μεγάλη του ευσέβεια προς τους θεούς, ιδιαιτέρως προς τον Δία και τον Απόλλωνα, καθώς και προς τα μαντεία και τα Ελευσίνια Μυστήρια, των οποίων φαίνεται πως υπήρξε κοινωνός και Μύστης. Αναφέρεται κυρίως στο παρελθόν της Ελλάδος, καθώς την εποχή του την θεωρεί παρηκμασμένη. Σπάνια μιλά για τις πόλεις της εποχής του, αλλά ασχολείται κυρίως με τα αρχαία και ένδοξα μνημεία του 4ου και 5ου π.Χ. αιώνος.
Πηγές:
- Παυσανίου της Ελλάδος περιήγησις
- Wikipedia
- Εγκυκλοπαίδεια Ηλίου
- Δρόμοι του Παυσανία
Σχετικά: