Ο Πλάτων (427 π.Χ. – 347 π.Χ.) γεννήθηκε στην Αθήνα το έτος 427 π.Χ. Ο πατέρας του Αρίστων, ανήκε στο βασιλικό γένος του Κόδρου, η δε μητέρα του, Περικτιόνη, κατάγονταν από τον περίφημο νομοθέτη Σόλωνα. Ως εκ τούτου ο Πλάτων ανήκε σε ένα από τα αριστοκρατικότερα γένη των Αθηνών. Το πραγματικό όνομά του ήταν Αριστοκλής, γιατί αυτό ήταν το όνομα του παππού του, από τον πατέρα του, αλλά κατά την παιδική του ηλικία επονομάστηκε Πλάτων για το πλατύ του στέρνο και το πλατύ του μέτωπο. Αυτό το όνομα επικράτησε τόσο πολύ ώστε το αρχικό πραγματικό του λησμονήθηκε.
Ο Πλάτων ανήκοντας σε ευγενή και εύπορη οικογένεια μορφώθηκε με πολλή επιμέλεια και είναι γνωστό, ότι κατά τη νεότητά του ασχολήθηκε πολύ με την ποίηση και είχε σκοπό μάλιστα να συνθέσει τραγωδίες για τους Διονυσιακούς αγώνες. Είναι επίσης γνωστό ότι είχε ζωηρό ενδιαφέρον για την πολιτική αφού στενοί συγγενείς του, όπως ο Κριτέας και ο Χαρμίδης, ήταν σημαντικοί παράγοντες της πολιτικής κίνησης κατά την εποχή εκείνη.
Κατά το 18ο έτος της ηλικίας του ο Πλάτων γνώρισε τον Σωκράτη, ο οποίος τότε ήταν 60 ετών και αμέσως αισθάνθηκε ζωηρότατο ενδιαφέρον για την διδασκαλία του. Σε λίγο είχε γοητευθεί τόσο πολύ από τους νέους ορίζοντες της Σωκρατικής φιλοσοφίας, ώστε εγκατέλειψε κάθε άλλη ασχολία και έγινε πιστός μαθητής και φίλος του φιλοσόφου για δέκα περίπου χρόνια, μέχρι το θάνατό του.
Μετά τον θάνατο του μεγάλου διδασκάλου (399 π.Χ.) φαίνεται ότι φοβήθηκε μήπως υποστεί κι αυτός δίωξη, εφ’ όσον μάλιστα ο μισητότατος Κριτίας των Τριάκοντα Τύραννων ήταν συγγενής του και κατέφυγε στα Μέγαρα, όπου φιλοξενήθηκε από τον συμμαθητή του Ευκλείδη. Δεν έμεινε όμως για μεγάλο διάστημα εκεί. Επανήλθε σύντομα στην Αθήνα και πιθανότατα στρατεύθηκε κατά τον Κορινθιακό πόλεμο (395 π.Χ.). Πάντως παρέμεινε στην Αθήνα μέχρι το 390 π.Χ. Κατά τα χρόνια αυτά έγραψε την «Απολογία του Σωκράτους», τον «Κρίτωνα» και κάποιους άλλους διαλόγους, για να υπερασπίσει τη μνήμη του μεγάλου δασκάλου του και να δείξει πόσο άδικη ήταν η εναντίον του κατηγορία και η επακόλουθη καταδίκη του.
Κατά το τέλος του 390 π.Χ. μιμούμενος τον πρόγονό του Σόλωνα, επιχείρησε ένα μεγάλο για την εποχή του ταξίδι, για να πλουτίσει τις γνώσεις του και να μορφωθεί περισσότερο. Θεωρείται πιθανότατο ότι επισκέφθηκε την Αίγυπτο, περίφημη τότε για τη σοφία των ιερέων της, και την Κυρήνη, όπου ζούσε τότε ο μαθηματικός Θεόδωρος. Είναι βέβαιο ότι μετέβη στις πόλεις της Κάτω Ιταλίας, όπου γνώρισε και συνδέθηκε φιλικά με τους Πυθαγόρειους φιλοσόφους, περίφημους τότε για την ηθική διδασκαλεία τους και την επίδοσή τους στα μαθηματικά. Κατόπιν συνέχισε το ταξίδι του στην Σικελία και διέμεινε για κάποιο χρόνο στα ανάκτορα του Τυράννου των Συρακουσών Διονυσίου του πρεσβύτερου. Δεν έμεινε όμως ευχαριστημένος εκεί και επανήλθε στην Αθήνα το έτος 388 π.Χ. Λέγεται μάλιστα ότι ο κυβερνήτης του πλοίου που τον μετέφερε στην επιστροφή, τον πούλησε ως δούλο με διαταγή του Διονυσίου, στην Αίγινα. Εκεί όμως τον αγόρασε ο γνωστός του από την Κυρήνη, Ανίκερις και αμέσως τον άφησε ελεύθερο να επιστρέψει στην Αθήνα. Επανερχόμενος στην Αθήνα, ο Πλάτων αγόρασε κτήμα κοντά στο Γυμναστήριο, που βρίσκονταν στην τοποθεσία Ακαδημία (ή Ακαδήμεια) και ίδρυσε εκεί φιλοσοφική σχολή η οποία ονομάστηκε, λόγω της θέσης της, Ακαδημία. Εκεί ο Πλάτων ώριμος πλέον αφοσιώθηκε στη διδασκαλία των πολυπληθών μαθητών του και στη συγγραφή των περίφημων διαλόγων του, στους οποίους αναπτύσσει το αθάνατο φιλοσοφικό σύστημά του.
Κατά τα χρόνια 366 και 361 π.Χ. επιχείρησε ακόμη δύο ταξίδια στη Σικελία, όπου είχε πεθάνει ο Διονύσιος και τον είχε διαδεχτεί ο γιός του Διονύσιος ο νεότερος, ο οποίος είχε ως σύμβουλο τον φίλο του Πλάτωνα, Δίωνα. Ο Πλάτων είχε την ελπίδα ότι θα έπειθε τον νέο Διονύσιο να κυβερνήσει ως φιλόσοφος, αλλά δεν το κατόρθωσε. Κατά το δεύτερο ταξίδι του μάλιστα κινδύνευσε να εκτελεστεί και σώθηκε με τη μεσολάβηση των Πυθαγόρειων φίλων του της Κάτω Ιταλίας. Έκτοτε παρέμεινε πλέον οριστικά στην Αθήνα και πέθανε σε ηλικία 80 ετών το 347 π.Χ., οπότε και τάφηκε, σύμφωνα με την επιθυμία του, κοντά στη σχολή του.
Ιδέες και Έργο
Από τα συγγράμματα του Πλάτωνα σώζονται μέχρι σήμερα 36 έργα, έχοντας όλα, πλην της «Απολογίας», μορφή διαλόγου.
Σε όλους αυτούς τους διαλόγους, εκτός των «Νόμων», την συζήτηση διευθύνει ο Σωκράτης. Οι ονομασίες των περισσότερων διαλόγων προέρχονται από το όνομα του σπουδαιότερου συνομιλητή του Σωκράτη ή από το όνομα του αφηγητή της συνομιλίας.
Στους Πλατωνικούς διαλόγους εκτίθεται βεβαίως η ηθική και πολιτική διδασκαλία του Σωκράτη, αλλά αναπτύσσονται και πέραν αυτής οι θαυμάσιες φιλοσοφικές θεωρίες του ίδιου του Πλάτωνα, οι οποίες έχουν εξασφαλίσει σ’ αυτόν τον τίτλο του μέγιστου φιλόσοφου μέσα στους αιώνες.
Αλλά δεν είναι μόνο μέγιστος φιλόσοφος ο Πλάτων. Είναι και ένας ανυπέρβλητος λογοτέχνης. Πολύ μεγάλα μέρη των έργων του είναι οι πιο αξιοθαύμαστες σελίδες όλης της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Για τους λόγους αυτούς το όνομα του Πλάτωνα συνοδεύεται συχνότατα από το επίθετο «θείος».
Έργα
- Αλκιβιάδης Α΄ η Περί Ανθρώπου Φύσεως, μαιευτικός.
- Αλκιβιάδης Β΄ ή Περί Προσευχής, μαιευτικός.
- Απολογία Σωκράτους, ηθικός.
- Γοργίας ή Περί Ρητορικής, ανατρεπτικός.
- Επινομις ή Νυκτερινός Σύλλογος, πολιτικός.
- Επιστολαί, ηθικαί.
- Ερασταί ή Περί Φιλοσοφίας, ηθικός.
- Ευθύδημος ή Εριστικός, ανατρεπτικός.
- Ευθύφρων ή Περί του Οσίου.
- Θεάγης ή Περί Φιλοσοφίας, μαιευτικός.
- Θεαίτητος ή Περί Επιστήμης, πειραστικός.
- Ίππαρχος ή Φιλοκερδής, ηθικός.
- Ιππίας ελάσσων ή Περί του Ψεύδους, ανατρεπτικός.
- Ιππίας μείζων ή Περί του Καλού, ανατρεπτικός.
- Ίων ή Περί Ιλιάδος, πειραστικός.
- Κλειτοφών ή Προτρεπτικός, ηθικός.
- Κρατύλος ή Περί Ονομάτων Ορθότητος, λογικός.
- Κριτίας ή Ατλαντικός, ηθικός.
- Κρίτων ή Περί του Πρακτέου, ηθικός.
- Λάχης ή Περί Ανδρείας, ηθικός.
- Λύσις ή Περί Φιλίας, μαιευτικός.
- Μενέξενος ή Επιτάφιος, ηθικός.
- Μένων ή Περί Αρετής, πειραστικός.
- Μίνως ή Περί Νόμου, πολιτικός.
- Νόμοι ή Περί Νομοθεσίας, πολιτικός.
- Παρμενίδης ή Περί Ιδεών, λογικός.
- Πολιτεία ή Περί Δικαίου, πολιτικός.
- Πολιτικός ή Περί της Βασιλείας, λογικός.
- Πρωταγόρας ή Σοφισταί, επιδεικτικός.
- Σοφιστής ή Περί του Όντος, λογικός.
- Συμπόσιον ή Περί Αγαθού, ηθικός.
- Τίμαιος ή Περί Φύσεως, φυσικός.
- Φαιδρος ή Περί Έρωτος, ηθικός.
- Φαίδων ή Περί Ψυχής, ηθικός.
- Φίληβος ή Περί Ηδονής, ηθικός.
- Χαρμίδης ή Περί Σωφροσύνης, πειραστικός.
Σχετικά:
Ανθολόγιο κειμένων του Πλάτωνα στα αρχαία ελληνικά με μετάφραση.