Φανταστείτε το τέλος του πολιτισμού του πετρελαίου. Μια κατάρρευση του βιομηχανικού πολιτισμού μας που αναπτύχθηκε με βάση αυτό. Το Collapse είναι ένα ντοκιμαντέρ για τον Michael Ruppert, έναν άνθρωπο που τόλμησε να στοιχειοθετήσει μια αλήθεια που οι περισσότεροι αποφεύγουν: ο πολιτισμός μας είναι μη βιώσιμος, είναι κτισμένος πάνω σε μια ψευδαίσθηση ότι μια αέναη ανάπτυξη είναι δυνατή καταναλώνοντας τους περιορισμένους πόρους της γης. Ο Αμερικανός Michael Ruppert ήταν ένας μαχητικός συγγραφέας, δημοσιογράφος και πολιτικός ακτιβιστής. Έδωσε δεκάδες διαλέξεις, έκανε ραδιοφωνικές εκπομπές για χρόνια, εξέδιδε ενημερωτικά έντυπα όπως το “From The Wilderness” από το 1998 έως το 2006, αλλά και βιβλία, μεταξύ των οποίων το “Crossing The Rubicon: The Decline of the American Empire at the End of the Age of Oil”. Έγινε ένας από τους πιο γνωστούς πολέμιους του Αμερικανικού οικονομικού συστήματος και ειδικά μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στους δίδυμους πύργους προέβλεψε την οικονομική κρίση και τις πολιτικές εξελίξεις και προειδοποιούσε για αυτές. Μαζί του ασχολήθηκε εκτενώς το πολιτικό σύστημα και απέκτησε πολλούς αντιπάλους. Τελικά βρέθηκε νεκρός στη φάρμα που έμενε. Αυτοκτόνησε με έναν πυροβολισμό. Με αφορμή τον έναν χρόνο από τον θάνατό του, σκεφτήκαμε ότι αξίζει να παρακολουθήσει κανείς το ντοκιμαντέρ Collapse που έγινε για αυτόν το 2009, από τον Chris Smith.
“Peak Oil” και η ψευδαίσθηση της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης
Το ντοκιμαντέρ θυμίζει κάπως ανάκριση. Ο Ruppert κάθεται σε μια καρέκλα σε κάτι που μοιάζει με σκοτεινή αποθήκη και εκτός από τον σκύλο του και κάποια clips, είναι μόνο η φωνή και το πρόσωπό του που βλέπουμε. Με μεγάλη σαφήνεια λοιπόν, εκθέτει το σημερινό μοντέλο ανάπτυξης.
Η ιστορία του δεν είναι ευχάριστη, αλλά αφορά το παρόν και το μέλλον μας. Η θέση του είναι ότι έχουμε οικοδομήσει μια κοινωνία πάνω σε μια οικονομία του πετρελαίου, η οποία δεν είναι ούτε οικολογικά, ούτε οικονομικά βιώσιμη. Μια οικονομία με πεποίθηση διαρκούς ανάπτυξης που βασίζεται όμως σε περιορισμένες ορυκτές πηγές ενέργειας, είναι βέβαιο ότι θα καταρρεύσει. Αυτό το στηρίζει στους “θεμελιώδεις νόμους της φύσης”.
Ο Ruppert πίστευε ότι η δυνατότητα άντλησης πετρελαίου των χωρών του αμερικανικού άξονα έφτασε στα ανώτατα όριά της και πλέον σταδιακά, όσο το κόστος άντλησης θα αυξάνεται, τόσο θα εντείνονται οι πόλεμοι, οι οικονομικές κρίσεις και γενικά θα υπάρξει μία παγκόσμια γεωπολιτική και οικονομική ανακατάταξη που θα κρατήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα και θα είναι επώδυνη για τους ανθρώπους. Θεωρούσε ότι αν δεν υπάρξει πρόβλεψη για μετάβαση σε μία άλλη βιώσιμη κοινωνία, πέρα από το πετρέλαιο, ο πολιτισμός μας όπως τον γνωρίζουμε θα καταρρεύσει. Διαφορετικά θα υπάρξει μία μακρά “ελεγχόμενη κατάρρευση” κατά την οποία οι ελίτ θα έχουν την δύναμη να επιλέξουν ποιος και τι θα συνεχίσει να υπάρχει.
Περιγράφει την οικονομία της διαρκούς ανάπτυξης ως ένα πυραμιδικό σχήμα όπου τα επάνω επίπεδα κερδίζουν τεράστια έσοδα, αλλά η πυραμίδα δεν μπορεί να μεγαλώνει στην αιωνιότητα. Η πυραμίδα αυτή συμπεριλαμβάνει ένα οικονομικό σύστημα του οποίου οι αξίες βασίζονται στην ψευδαίσθηση και στην προσδοκία. Πρόκειται για το λεγόμενο νομισματικό σύστημα – Fiat (από το λατινικό fiat). Τα χρήματα Fiat είναι χρήματα χωρίς αντιστοιχία στην πραγματική αξία των πολύτιμων μετάλλων, της ιδιοκτησίας, της παραγωγής ή σε κάτι άλλο πραγματικό. Από αυτό έρχεται ένα πιστωτικό σύστημα τόκων και δανείων, όπου τα χρήματα αγοράζουν χρήμα και τόκους και γίνονται δάνεια πάλι με βάση τα δάνεια και τους τόκους με προσδοκία απόδοσης στις αγορές. Αυτό γενικά ονομάζεται “fractional reserve banking” (κλασματικές αποθεματικές τραπεζικές συναλλαγές) και σημαίνει ότι οι τράπεζες διαθέτουν στην αγορά ένα πολύ μεγαλύτερο ποσό χρημάτων από ότι στην πραγματικότητα έχουν στο αποθεματικό τους.
Αυτό λειτουργεί για όσο διάστημα είναι ευεργετικό να δανείζουν και όσο η οικονομία αναπτύσσεται, όπως λένε “κάτω από φυσιολογικές συνθήκες”, αλλά μπορεί να εκραγεί αν η πλειοψηφία ή κάποια άλλη μεγάλη δύναμη θελήσει να εξαγοράσει τις αξίες, τα δάνεια και τις πιστώσεις τους. Αυτό θέτει τα θεμέλια για υπερπληθωρισμό και οικονομική κρίση. Ο Ruppert υποστήριζε ότι αυτό θα είναι μόνο μία μικρή πρόγευση της επερχόμενης κατάρρευσης.
Τοπικοποίηση εναντίον παγκοσμιοποίησης.
Ο Michael Ruppert ήταν υπέρμαχος της τοπικοποίησης της οικονομίας για μια πιο βιώσιμη και σταθερή ανάπτυξη. Εξήγησε ότι υπάρχει ανάγκη εναλλακτικών νομισμάτων και κοινοτικών συστημάτων διαχείρισης. Εάν θέλουν οι άνθρωποι της Δύσης να προετοιμαστούν από τώρα για μια μεγάλη κατάρρευση του συστήματος, είτε να φέρουν οι ίδιοι μία βιώσιμη αλλαγή, θα πρέπει από τώρα να ανακαλύψουν τον κοινοτισμό και να μάθουν να λειτουργούν ομαδικά.
Ο Ruppert δεν ήταν αισιόδοξος για το μέλλον και ο ίδιος δεν είχε καμία πίστη στο ότι η τεχνολογία και η παραγωγή θα διασώζει τον πολιτισμό μας για πάντα. Είναι σχεδόν αδύνατο να αλλάξει ριζικά η κατανάλωσή μας σε παγκόσμιο επίπεδο κατά τρόπο που να είναι οικολογικά βιώσιμη. Αλλά και πάλι δεν πιστεύει ότι θα υπάρξει μία απόλυτη δυστοπία. Η κατάρρευση μπορεί να περιλαμβάνει μία περίοδο 20 – 100 ετών πριν από την αναδιάρθρωση ενός νέου πολιτισμού με βάση το νέο πρότυπο: “τα πάντα θα είναι τοπικά.” Το μέλλον τότε πρέπει να ανήκει στην κοινότητα, η οποία οικοδομείται γύρω από την οικογένεια και το ευρύτερο σύνολο και που οι ίδιοι θα αναλαμβάνουν την ευθύνη για το άμεσο περιβάλλον τους. Μέσω μη-τοξικής βιολογικής καλλιέργειας και αυτάρκειας που να καλύπτει τοπικές ανάγκες και όχι προσδοκίες κέρδους, οι κοινότητες πρέπει να ζουν σε ισορροπία με το φυσικό περιβάλλον. Η ατομικότητα είναι ο θάνατος, η επιβίωση στο μέλλον έγκειται στην οικογένεια – την αγέλη. Πρέπει να ξεπεράσουμε την καταστροφική οργή και να αρχίσουμε να οργανωνόμαστε για το δύσκολο μέλλον. Αυτό είναι το κύριο μήνυμα του Ruppert.
“Και αυτή είναι η ουσία, όπου όλα πηγαίνουν προς το νέο ανθρώπινο πρότυπο. Τα πάντα θα είναι τοπικά (…) και η κοινότητα θα είναι αυτό που θα μας σώσει. Πρέπει να συνεργαστείς με τους γείτονές σου και την οικογένειά σου και τους ανθρώπους γύρω σου. Θα αποτύχεις ως στενόμυαλος ατομικιστής, αλλά θα επιβιώσεις ως μέλος μιας φυλής, ή μιας οικογένειας.”
Ο Michael Ruppert δεν είχε σκοπό να γίνει προφήτης, ούτε εσχατολόγος. Επίσης δεν ήταν ένας άνθρωπος που προέρχεται από κάποιο ιδεολογικό δόγμα. Μπορεί να ακούγεται πολύ τρομακτικός σε όσα λέει, μπορεί να είναι υπερβολικός πολλές φορές ή ακόμα να έχει και κάποιες λανθασμένες εκτιμήσεις για το μέλλον ή το σύστημα. Από όσα προβλέπει για το μέλλον, μπορεί ο καθένας να κάνει την δική του ανάλυση και κριτική. Ήταν όμως ένας απλός άνθρωπος που είχε καταλάβει το πρόβλημα του συστήματος, το είχε αναλύσει ευκρινώς και προειδοποίησε τον άνθρωπο της Δύσης ότι βαδίζει προς τον γκρεμό.
“Όσο συνεχίζουν οι πολιτικές ομάδες, είναι όλοι αναχρονισμοί. Είναι όλα προϊόντα των περασμένων αιώνων. Το ανθρώπινο είδος τώρα θα το απασχολεί, όχι μια ιδεολογία, αλλά το πως θα επιβιώσει. Ο καπιταλισμός, ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός είναι όλοι όροι που πρέπει να πεταχτούν στα σκουπίδια αμέσως, επειδή είναι όλες ιδεολογίες που δημιουργήθηκαν με την υπόθεση των απεριόριστων πόρων. Ούτε μία από αυτές τις ιδεολογίες που είναι τώρα νεκροί δεινόσαυροι – απαρχαιωμένα απολιθώματα, δεν έχει σχέση με τον τρόπο ζωής μας. Καμία από αυτές δεν αναγνωρίζει ότι χρειάζεται να υπάρχει ισορροπία μεταξύ της ανάπτυξης και των πόρων του ίδιου του πλανήτη… Όλη η ουσία βρίσκεται στο να επανακτήσουμε την ισορροπία. Και ποιος μου πούλησε την ιδέα ότι αυτό ήταν το πεπρωμένο μου να αναπτύσσομαι συνέχεια; Τίποτα δεν αναπτύσσεται για πάντα, δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως αιώνια ανάπτυξη, δεν είναι δυνατόν. Κοιτάξτε γύρω σας, σε ότι βλέπετε γύρω σας που είναι ζωντανό, υπάρχει ένας κύκλος. Γέννηση, ανάπτυξη, ωρίμανση, παρακμή και θάνατος. Η πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα, είναι είτε να εξελιχθεί ή να χαθεί. Ο Θεός δεν νοιάζεται. Ο Θεός δεν πρόκειται να κάνει τη μπέιμπι σίτερ για εμάς. Η πρόκληση είναι να μεγαλώσεις και να ωριμάσεις, να αλλάξεις μυαλά με τον τρόπο που νομίζεις για να μην χαθείς.”