Τοπικοποίηση: Ένα παγκόσμιο μανιφέστο

Το κείμενο είναι από το βιβλίο του Colin Heines: “Localization – a global manifesto”, το οποίο κυκλοφορεί στα αγγλικά από τις εκδόσεις Earthscan (σελ.: 256 – 264)

Η παγκοσμιοποίηση και το ελεύθερο εμπόριο βρίσκεται στο επίκεντρο μιας πρωτοφανούς επίθεσης, μιας και οι αρνητικές τους συνέπειες γίνονται με το πέρασμα του χρόνου πιο ξεκάθαρες. Τώρα έχει έλθει πλέον η στιγμή για μια νέα περιεκτική και ριζική εναλλακτική πρόταση , η οποία θα βασίζεται σε νέες αρχές που θα διέπουν το παγκόσμιο σύστημα. Αυτό το πρόταγμα θα πρέπει να αποζητά την μείωση των ανισοτήτων, την πληρέστερη ικανοποίηση των βασικών ανθρώπινων αναγκών και την πιο αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος. Ο τελικός του σκοπός θα πρέπει να είναι η διασφάλιση της δημοκρατίας μέσα από την κινητοποίηση των ανθρώπων προς την κατεύθυνση της ανασύστασης των τοπικών οικονομιών. Πρόκειται για μια προσέγγιση που υιοθετεί την προστασία της τοπικότητας, σε παγκόσμιο επίπεδο.

Αυτή η διαδικασία ονομάζεται τοπικοποίηση και ουσιαστικά αποτελεί ένα σύνολο διασυνδεδεμένων πολιτικών που ενισχύουν προνομιακά το τοπικό επίπεδο. Η τοπικοποίηση παρέχει ένα οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο όπου οι άνθρωποι, οι κοινοτικές συλλογικότητες και οι επιχειρήσεις μπορούν να επαναπροσδιορίσουν και να ελέγξουν την τοπική τους οικονομία. Επίσης, δίνει τη δυνατότητα για την επίτευξη μεγαλύτερης συνοχής στις ανθρώπινες κοινότητες, την υποχώρηση της φτώχειας και των ανισοτήτων, αναβαθμίζει την ποιότητα ζωής, την κοινωνική πρόνοια και την περιβαλλοντική προστασία, αλλά ταυτόχρονα εξασφαλίζει το πολύ σημαντικό για τους ανθρώπους, αίσθημα της ασφάλειας.

Η τοπικοποίηση αποτελεί την ουσιαστική αντίθεση στην παγκοσμιοποίηση, η οποία επικεντρώνεται στην άρση όλων των ελέγχων πάνω στο εμπόριο και παραμορφώνει τις οικονομίες σε παγκόσμιο επίπεδο θέτοντας ως πρωταρχικό τους στόχο τον διεθνή ανταγωνισμό. Η τοπικοποίηση, αντίθετα, προϋποθέτει έναν διαφορετικό δι-εθνισμό της αλληλεγγύης, όπου η κυκλοφορία των ιδεών, των πολιτισμών, της τεχνολογίας και -λιγότερο- των κεφαλαίων λειτουργεί προς την ενίσχυση των τοπικών οικονομιών σε παγκόσμιο επίπεδο. Η έμφαση που δίνεται στο πλαίσιο της τοπικοποίησης δεν αφορά στον ανταγωνισμό για την παραγωγή των φθηνότερων αγαθών, αλλά τη συνεργασία με στόχο το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Η απελευθέρωση του εμπορίου θεμελιώνεται πάνω στην ατελή θεωρία του συγκριτικού πλεονεκτήματος, στο ακαταμάχητο δόγμα της διεθνούς ανταγωνιστικότητας και στην κίβδηλη υπόσχεση της ανάπτυξης, ότι θα παράγει μελλοντικά πλούτο για όλους. Το συγκριτικό πλεονέκτημα -που συνοψίζεται στην εντολή «να παράγεις αυτό που μπορείς καλύτερα και να εμπορεύεσαι τα υπόλοιπα»- είναι μια θεωρία με πήλινα πόδια, που αγνοεί την άνιση κατανομή της ισχύος ανάμεσα στους εμπόρους και τους παραγωγούς αλλά και ανάμεσα στα έθνη του πλανήτη. Επίσης, αυτή η θεωρία διακηρύττει, λανθασμένα, ότι η κυκλοφορία των κεφαλαίων θα παραμείνει σε τοπικό επίπεδο. Παρ’ όλες τις προφανείς ατέλειες και την ασυμβατότητα αυτής της θεωρίας με τη σύγχρονη πραγματικότητα, ο Παγκόσμιας Οργανισμός Εμπορίου και οι υπόλοιποι διεθνείς οργανισμοί συμβάλλουν στην παγκόσμια κυριαρχία της αρχής του συγκριτικού πλεονεκτήματος.

Η αρχή του «πλεονεκτήματος του κεφαλαίου» αξιώνει ότι η ελεύθερη κυκλοφορία των επενδύσεων ενισχύει την αποτελεσματική και ορθολογική αξιοποίησή τους, και ότι, στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, οι κυβερνήσεις προσαρμόζουν τις εθνικές οικονομίες προς όφελος των επενδυτών. Στην πραγματικότητα συμβαίνει το αντίθετο, καθώς οι επενδυτές ενεργούν με βάση το αγελαίο τους ένστικτο. Για να προσελκύσουν το απελευθερωμένο κεφάλαιο, οι κυβερνήσεις προσπαθούν να επιτύχουν χαμηλά επίπεδα πληθωρισμού, μειώνουν τους φόρους και περικόπτουν τις κοινωνικές δαπάνες σύμφωνα με τις απαιτήσεις των επενδυτών. Τούτο σημαίνει πως οι κυβερνήσεις εκχωρούν βασικούς μηχανισμούς δημοσιονομικού ελέγχου, όπως είναι η ρύθμιση των επιτοκίων ή ο καθορισμός του ύψους του δημόσιου δανεισμού, ρισκάροντας έτσι μια πτώση της εγχώριας ζήτησης. Οι πρόσφατες οικονομικές κρίσεις κατέδειξαν τις αρνητικές επιπτώσεις της απελευθέρωσης της διεθνούς κίνησης του κεφαλαίου και η Πολυμερής, Συμφωνία για τις Επενδύσεις (ΜΑΙ) κατέρρευσε υπό την πίεση της διεθνούς αντιπολιτεύσεως.

Η διεθνής αντίσταση στις αρνητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης βρίσκεται σε άνοδο, ανοίγοντας το δρόμο για την επίτευξη της τοπικοποίησης. Οι παράμετροι του τοπικού, που μέχρι πρότινος καθορίζονταν από τα εθνικά κράτη, θα διαφέρουν, ανάλογα με τις παραγωγικές δυνατότητες των προϊόντων και των υπηρεσιών που θα αναδιοργανώνονται. Το τοπικό επίπεδο καλύπτει μια ευρύτερη κλίμακα επίπεδων, από το υπο-εθνικό σε ό,τι αφορά στην αγροτική παραγωγή, μέχρι το περιφερειακό διεθνικό, σε ό,τι αφορά στην αναδιοργάνωση των εναέριων μεταφορών. Η υλοποίηση της τοπικοποίησης προϋποθέτει την κινητοποίηση πολλών παραγόντων. Παρόλα αυτά, πρόκειται για μια διαδικασία που ξεκινάει από τους ανθρώπους και δεν επιβάλλεται σ’ αυτούς. Οι μεγάλες δυνατότητες αυτής της διαδικασίας συμπεριλαμβάνουν την αποκέντρωση της εξουσίας, τον έλεγχο της οικονομίας, μεγαλύτερη κοινωνική και περιβαλλοντική προστασία και την καλύτερη, συλλογικότερη αξιοποίηση των τεχνολογικών επιτευγμάτων. Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση καθιστά αυτή τη ριζική αλλαγή ακόμα πιο αναγκαία.

Η τοπικοποίηση μπορεί να ενισχύσει και να αναδιοργανώσει τις τοπικές κοινότητες, προκειμένου να ξαναχτίσουν τις οικονομίες τους. Η οικονομική ανανέωση και η αυξημένη κοινωνική συνοχή επιτυγχάνεται, συγκεκριμένα, μέσα από την επένδυση στις επιχειρήσεις εντάσεως εργασίας, την ανανέωση των οικονομικών υποδομών και την ενίσχυση των προσωπικών υπηρεσιών πρόνοιας σε τοπικό επίπεδο. Οι τοπικές επιχειρήσεις μπορούν να παίξουν κεντρικό ρόλο και έχουν πολλά να κερδίσουν απ’ αυτή τη διαδικασία.

Από την άλλη πλευρά, η παγκοσμιοποίηση εκθέτει σε τριπλό κίνδυνο τις βιώσιμες τοπικές κοινότητες, καθώς:

– ο φετιχισμός της διεθνούς ανταγωνιστικότητας που τη διακατέχει δεσμεύει τις δημόσιες δαπάνες σε βαθμό που ανακόπτεται η ανανέωση των κοινοτήτων,

– οδηγεί στην εξάρτηση των κυβερνήσεων από τους ξένους επενδυτές, πράγμα που συνήθως απολήγει σε αύξηση της ανεργίας,

– αναδιαρθρώνει τη γεωργική παραγωγή, καταστρέφοντας τις μικρές επιχειρήσεις προς όφελος των πολυεθνικών.

Το πρώτο βήμα προς την τοπικοποίηση αφορά σε μια ριζική αλλαγή στις συνειδήσεις των ανθρώπων, από την παθητική αποδοχή του ιδεολογήματος ότι η παγκοσμιοποίηση είναι τόσο αναπόφευκτη στον πλανήτη όσο και η βαρύτητα, στην υποστήριξη μιας σειράς μέτρων που θα κάνουν εφικτή την υιοθέτηση μιας στρατηγικής της προστασίας του τοπικού σε παγκόσμιο επίπεδο. Προστατευτικά μέτρα όπως ο έλεγχος στις εξαγωγές και τις εισαγωγές, οι δασμοί, οι επιχορηγήσεις των τοπικών προϊόντων θα πρέπει να υιοθετηθούν σε παγκόσμια κλίμακα, τουλάχιστον για μια ορισμένη μεταβατική περίοδο. Αυτή η διαδικασία δεν θα είναι ανάλογη με τον προστατευτισμό των παρελθόντων ετών, που αποζητούσε την προστασία της εγχώριας αγοράς ενώ ταυτόχρονα απαιτούσε να παραμείνουν όλες οι άλλες αγορές ανοιχτές στις δραστηριότητες του. Η έμφαση θα δοθεί στο τοπικό εμπόριο. Το διεθνές εμπόριο, μέσα στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, θα πρέπει να συντονιστεί προς την ενίσχυση της διαφοροποίησης των τοπικών οικονομιών. Μια τέτοια, δραματική και ριζική αλλαγή θα πρέπει να υπερβεί την αντιπολίτευση των πολυεθνικών και γι’ αυτό θα χρειαστεί να υλοποιηθεί σε περιφερειακό επίπεδο, ιδιαίτερα σ’ εκείνες τις περιφερειακές συσσωματώσεις που διαθέτουν αρκετή δύναμη για να πραγματοποιήσουν κάτι τέτοιο – όπως είναι η Ευρώπη και η Βόρειος Αμερική.

Η βιομηχανία πρέπει να τοπικοποιηθεί μέσω μιας αναπτυξιακής πολιτικής που θα ενθαρρύνει την παραγωγή και την πώληση στην ίδια γεωγραφική τοποθεσία. Μ’ αυτόν τον τρόπο οι απειλές των πολυεθνικών θα ισοσταθμιστούν από την παρουσία των νέων τοπικών ανταγωνιστών. Από τη στιγμή που οι πολυεθνικές επιχειρήσεις θ’ αναγκαστούν ν’ αποκτήσουν τοπικό χαρακτήρα, οι δραστηριότητές τους καθώς και οι φορολογικές τους υποχρεώσεις θα τεθούν ξανά υπό δημοκρατικό έλεγχο. Από κει και πέρα τα αιτήματα για την επιβολή κοινωνικών, εργατικών και περιβαλλοντικών μέτρων θα μπορέσουν να υλοποιηθούν, ενώ η επαρκής φορολόγηση των επιχειρήσεων θα ενθαρρύνει τις πολιτικές υποστήριξης των φτωχών κοινωνικών στρωμάτων.

Οι καταστροφικές συνέπειες της απελευθερωμένης κυκλοφορίας των κεφαλαίων έχουν οδηγήσει στην ανάγκη για επαναφορά των προστατευτικών μέτρων σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό που χρειάζεται είναι η επιστροφή του χρήματος στον τόπο ή στη χώρα προέλευσής του προκειμένου να ενισχυθεί η οικοδόμηση των διαφορετικών, βιώσιμων τοπικών οικονομιών. Τα μέτρα που θα συνέβαλλαν προς αυτή την κατεύθυνση συμπεριλαμβάνουν ελέγχους στις ροές του κεφαλαίου, φόρους σαν αυτόν του Τόμπιν, ελέγχους στη φοροδιαφυγή, φραγμούς στα offshore χρηματοπιστωτικά κέντρα, στην κυκλοφορία των κρατικών ομολόγων, αλλά και την ενθάρρυνση των συνεταιριστικών τραπεζών, των εναλλακτικών μορφών χρήματος κ.λπ. Ακόμη, οι δημόσιες και οι ιδιωτικές επενδύσεις προς άλλες χώρες θα πρέπει να προσανατολίζονται στην ενίσχυση της διαφοροποίησης των τοπικών οικονομιών.

Οι πολιτικές ενίσχυσης του τοπικού ανταγωνισμού θα διασφαλίζουν την ποιότητα των παρεχόμενων αγαθών και υπηρεσιών. Απελευθερωμένη από το καθεστώς του διεθνούς ανταγωνισμού που επιβάλλουν οι ξένοι επενδυτές, η οικονομική δραστηριότητα θα μπορέσει να διεξαχθεί μέσα στο πλαίσιο πιο δίκαιων εργατικών, οικολογικών και κοινωνικών ρυθμίσεων, ενώ ταυτόχρονα θα μπορεί να ενισχύσει την ορμή της μέσω της υιοθέτησης των καλύτερων ιδεών και τεχνολογιών απ’ όλον τον κόσμο. Η κυβερνητική πολιτική θα προστατεύει τη δομή και τη θέση των μικρών, τοπικών επιχειρήσεων στην αγορά, ενώ ταυτόχρονα θα ελέγχει τη συμπεριφορά των μεγαλύτερων μέσα στα πλαίσια της αγοράς.

Το κόστος για τη μετάβαση στην τοπικοποίηση καθώς και για την αναβάθμιση της προστασίας του περιβάλλοντος θα καλυφθεί κατά πολύ από τη φορολόγηση των πρώτων υλών, των μη-ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αλλά και της μόλυνσης. Για την προώθηση μιας πιο εξισωτικής κοινωνίας, θα πρέπει να τεθούν φραγμοί στη μεταφορά των μεγάλων επιχειρηματικών μονάδων από χώρα σε χώρα και να καταργηθούν οι φορολογικοί παράδεισοι, ώστε να γίνει εφικτή η φορολόγηση των επιχειρήσεων και των ατόμων ανάλογα με το εισόδημά τους, τον πλούτο και τη γη που κατέχουν. Το μεγαλύτερο μέρος από τα έσοδα αυτής της φορολογικής πολιτικής θα χρησιμοποιηθεί προκειμένου να ενισχυθούν τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα αλλά και να δοθούν κίνητρα για τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης.

Μια διαφοροποιημένη τοπική οικονομία απαιτεί την ενεργή δημοκρατία της καθημερινής κινητοποίησης προκειμένου να καλυφθούν ως επί το πλείστον οι ανάγκες των τοπικών κοινωνιών. Για τη διασφάλιση της όσο το δυνατόν πιο δίκαιης ανακατανομής του παραγόμενου πλούτου απαιτείται περισσότερος δημοκρατικός και ευρύτερος πολιτικός και οικονομικός έλεγχος στο τοπικό επίπεδο. Η θέσπιση ενός ελάχιστου εγγυημένου κοινωνικού εισοδήματος θα καταστήσει την εμπλοκή όλων στην διαδικασία της λήψεως των οικονομικών αποφάσεων ένα αναφαίρετο δικαίωμα. Η χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων από τις επιχειρήσεις θα απαγορευτεί αυστηρά και η δύναμη θα περάσει έτσι από τους οικονομικούς παράγοντες στους πολίτες. Αυτή η διαδικασία προϋποθέτει την ενθάρρυνση της μεγαλύτερης δυνατής συμμετοχής στον καθορισμό των τοπικών οικονομικών, πολιτικών και περιβαλλοντικών πρωτοβουλιών. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε την ισόρροπη συμμετοχή του κράτους, των κοινοτικών δικτύων και οργανισμών και των κοινωνικών κινημάτων.

Οι κανόνες της GATT, που σήμερα υπηρετεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, πρέπει να αναθεωρηθούν ριζικά και να μετατραπούν σε κανόνες μιας Γενικής Συμφωνίας για το Βιώσιμο Εμπόριο (General Agreement for Sustainable Trade – GAST) η οποία και θα καθοδηγείται από έναν δημοκρατικό Παγκόσμιο Οργανισμό για την Τοπικότητα. Ρόλος αυτών των οργανισμών θα είναι να διασφαλίσουν ότι το περιφερειακό εμπόριο, η διεθνής οικονομική βοήθεια, οι χρηματοπιστωτικές ροές και η παγκόσμια κυκλοφορία των ιδεών και της τεχνολογίας λειτουργεί πραγματικά προς την οικοδόμηση βιώσιμων τοπικών οικονομιών. Ο στόχος είναι να ενισχυθεί η απασχόληση μέσα από την επίτευξη ολοένα και μεγαλύτερης αυτονομίας όλων των επιπέδων της τοπικοτητας.

Η μαζική αντίσταση στην παγκοσμιοποίηση μπορεί να κατευθυνθεί προς την οικοδόμηση μιας εφικτής εναλλακτικής λύσης – της τοπικοτητας. Υπάρχουν ήδη αμέτρητοι άνθρωποι και κινήσεις που προωθούν την ενίσχυση της τοπικοτητας από τη βάση. Το κίνητρο για τη συνειδητοποίηση της αξίας τέτοιων ριζικών εναλλακτικών τοπικών λύσεων από την πλευρά των κυβερνήσεων είναι η επιτακτική ανάγκη της εξόδου από το κλίμα της οικονομικής αστάθειας και της ύφεσης, της ανεργίας και της ανεπαρκούς κάλυψης των ανθρωπίνων αναγκών. Εξ ίσου σημαντικό στην οικοδόμηση μιας διαφορετικής τάσης της «τοπικότητας» στο σύγχρονο πολιτικό σκηνικό είναι και η πίεση των κοινωνικών κινημάτων. Η τελευταία, προκειμένου να αποβεί αποτελεσματική, πρέπει να πάψει να αγωνίζεται για τα επιμέρους ζητήματα που εγείρει η παγκοσμιοποίηση και να προσεγγίσει το ζήτημα πιο συνολικά, να κατανοήσει ότι η επιτυχία στα επιμέρους περνά μέσα από την υιοθέτηση μιας λογικής τοπικοποίησης σε διεθνές επίπεδο, με λίγα λόγια την υιοθέτηση μιας στρατηγικής που θα προστατεύει την τοπικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι παγκόσμιες αποπληθωριστικές τάσεις καθοδηγούνται από τη μεταφορά της βιομηχανίας σε χώρες με φτηνό εργατικό δυναμικό, από την αυτοματοποίηση της παραγωγής και τις περικοπές των κοινωνικών δαπανών – εξελίξεις που υπαγορεύει το καθεστώς του απελευθερωμένου εμπορίου στ’ όνομα της διεθνούς ανταγωνιστικότητας. Αυτές οι εξελίξεις έχουν οδηγήσει στη χειρότερη κρίση ανεργίας και υπο-απασχόλησης που γνώρισε ο πλανήτης από τη δεκαετία του 1930. Η αύξηση της απασχόλησης θα είναι αποτέλεσμα συντονισμένων προσπαθειών για τη διάσωση και την αναβάθμιση των κοινωνικών παροχών, και αγώνων για την αποκατάσταση των εργατικών δικαιωμάτων. Παρόλα αυτά, στο βαθμό που οι προσπάθειες αυτές δεν πλαισιώνονται από μια ευρύτερη, τοπικοποιητική στρατηγική. δεν θα μπορέσουν ποτέ να επιτύχουν απόλυτα τους σκοπούς τους.

Ο πρωταρχικός σκοπός του Π.Ο.Ε. είναι να ελαχιστοποιήσει τις κυβερνητικές νομοθεσίες και τους άλλους φραγμούς που ανακόπτουν το ελεύθερο εμπόριο σε παγκόσμιο επίπεδο. Ακολούθως, πιέζει τις κυβερνήσεις να εναρμονίζουν την πολιτική τους σύμφωνα με τις ανάγκες του διεθνούς εμπορίου, παρακάμπτοντας τις προτεραιότητες που θέτει η εγχώρια πραγματικότητα. Οι ακτιβιστές που δραστηριοποιούνται εναντία στην παγκοσμιοποίηση, για να πετύχουν τους στόχους που θέτουν, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα για τη διαμόρφωση μιας ευρύτερης στρατηγικής που θα απαντά στη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης. Μια τέτοια στρατηγική, που μπορεί να συμπεριλάβει όλα τα κύρια αιτήματα του αντι-παγκοσμιοποιητικού κινήματος, είναι αυτή της τοπικοποίησης, η οποία προκρίνει ένα πιο δίκαιο και εξισωτικό παράδειγμα για την αντικατάσταση του παγκοσμίως κυρίαρχου μοντέλου.

Πολύ συχνά, τα κινήματα για τη διάσωση της κοινωνικής πρόνοιας δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους φραγμούς που θέτει η παγκοσμιοποίηση και οι περιφερειακές της απολήξεις -όπως είναι η Ενωμένη Ευρώπη- στη δυνατότητα των κυβερνήσεων να καταρτίσουν μια πιο δίκαιη δημοσιονομική πολιτική. Τα συνδικάτα και άλλοι κινηματικοί θεσμοί συχνά συγχέουν την παγκοσμιοποίηση με τον διεθνισμό. Διεκδικούν μια «ανθρώπινη», ευγενική μορφή παγκοσμιοποίησης, που θα προκύψει από την ελεγχόμενη απελευθέρωση του εμπορίου, παρόλο που είναι προφανές ότι ή κατάργηση των φραγμών στο παγκόσμιο εμπόριο και η καλπάζουσα ανεργία που προκαλεί αποτελούν τον βασικό λόγο για την εργασιακή ανασφάλεια, τη συμπίεση των μισθών και την επιδείνωση των όρων εργασίας. Ακόμη, η πολιτιστική διαφορετικότητα προϋποθέτει την αντικατάσταση της παγκόσμιας βιομηχανίας του θεάματος απ’ όλους εκείνους που ενδιαφέρονται να διασώσουν τις εθνικές και τις τοπικές κουλτούρες.

Οι επαγγελματίες της ανάπτυξης, που ζητούν μια δικαιότερη εκδοχή του διεθνούς απελευθερωμένου εμπορίου, αγνοούν τις συνέπειες που έχουν προκαλέσει αυτοί ακριβώς οι όροι του ελεύθερου εμπορίου στις φτωχές χώρες του Νότου. Οι αναπτυξιακές μη-κυβερνητικές οργανώσεις συμμετέχουν κι αυτές σπτήν ψευδαίσθηση που υποστηρίζει ότι σι εισαγωγές των προϊόντων του Νότου στις χώρες του ανεπτυγμένου Βορρά είναι το κλειδί για την ανάκαμψη των φτωχών χωρών του Τρίτου Κόσμου. Η κριτική των κινημάτων του Νότου επισημαίνει τις κυρίαρχες αρνητικές πλευρές αυτής της προσέγγισης (το αναπόφευκτο της ανισότητας που προκύπτει στη διαδικασία του διεθνούς ανταγωνισμού, το ότι οι εθνικές προτεραιότητες θυσιάζονται στο βωμό των αναγκών του διεθνούς εμπορίου, τις δεινές εργασιακές συνθήκες και τη λεηλασία των φυσικών πόρων που απαιτούν οι πολυεθνικές εταιρείες σαν τίμημα για τη συμμετοχή σ’ αυτό το παγκόσμιο σύστημα) και προκρίνει μια αναπτυξιακή πολιτική που θεμελιώνεται στην προτεραιότητα της τοπικότητας.

Η παγκοσμιοποίηση ενισχύει τον έλεγχο των πολυεθνικών πάνω στην παγκόσμια παραγωγή τροφίμων. Τόσο οι καταναλωτές όσο και οι αγρότες εκφράζουν την αντίθεσή τους σ’ αυτή τη διαδικασία, που ενισχύει τη διατροφική ανασφάλεια, ενέχει περιβαλλοντικούς κινδύνους και οδηγεί σε πτώχευση τη συντριπτική πλειοψηφία του παγκόσμιου αγροτικού πληθυσμού. Η τοπικοποίηση μπορεί να αντιστρέψει αυτή τη δυναμική. Η διατροφική ασφάλεια προϋποθέτει – στις χώρες του πλούσιου Βορρά και του φτωχού Νότου εξίσου- μεγαλύτερο βαθμό αυτάρκειας στα παραγόμενα προϊόντα. Ακόμη, αυτό που χρειάζεται είναι ένας δραστικός περιορισμός στο παγκόσμιο εμπόριο τροφίμων, μέχρι που να δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές ώστε η διεθνής κυκλοφορία των προϊόντων να ενισχύει την αυτάρκεια των χωρών. Τότε, οι διεθνείς ανταλλαγές μπορούν να λειτουργήσουν υπό το καθεστώς των κανόνων του «δίκαιου εμπορίου», το οποίο ωφελεί τη μικρή ιδιοκτησία και το περιβάλλον. Οι αγροτικές μεταρρυθμίσεις και η ανοικοδόμηση των αγροτικών οικονομιών αποτελεί, επίσης, ένα αναπόσπαστο κομμάτι της επανατοπικοποίησης της παραγωγής των τροφίμων.

Στους κόλπους του οικολογικού κινήματος υπήρχε ανέκαθεν μια ισχυρή τάση που διεκδικεί τη λελογισμένη χρήση των φυσικών πόρων, την επιβολή περιβαλλοντικών μέτρων στη βιομηχανία και την αγροτική παραγωγή, και τη θέσπιση μιας ισχυρότερης περιβαλλοντικής νομοθεσίας που θα προστατέψει τη βιοποικιλότητα, την άγρια ζωή στον πλανήτη αλλά και θα μεγιστοποιήσει την ανακύκλωση των απορριμμάτων. Πρόσφατα, αυτή η ατζέντα των αιτημάτων εμπλουτίστηκε και με άλλη, προκειμένου να διασφαλίσει τον δημοκρατικό έλεγχο των κοινωνιών πάνω στην οικονομία, την προστασία των ανθρωπίνων και πολιτιστικών δικαιωμάτων των λαών αλλά και τη μείωση των ανισοτήτων. Η παγκοσμιοποίηση, όμως, λειτουργεί προς την αντίθετη κατεύθυνση, επιβάλλοντας παγκόσμιους κανόνες που ενισχύουν τον διεθνή ανταγωνισμό, προκρίνουν τη φτηνότερη παραγωγή με οποιοδήποτε τίμημα, αφήνουν ανοιχτό πεδίο στην ασυδοσία των επενδύσεων των πολυεθνικών αλλά και προωθούν τις περικοπές στις δημόσιες δαπάνες. Υπ’ αυτή την έννοια, το πέρασμα από τη σημερινή παγκόσμια οικονομία των ανισοτήτων και της περιβαλλοντικής καταστροφής στο μέλλον της «βιώσιμης ανάπτυξης» δεν είναι εφικτό με τους σημερινούς όρους του συστήματος.

Οι οικολογικοί φόροι που επιβάλλονται στην ενέργεια και στις άλλες μη-ανανεώσιμες πρώτες ύλες, καθώς και τα πρόστιμα για τη ρύπανση του περιβάλλοντος, μπορούν να αξιοποιηθούν για τη ριζική μεταστροφή προς την τοπικοποίηση. Μέσω αυτών, θα μπορεί να είναι πλέον εφικτή η δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης δίχως τη φορολόγηση της εργασίας Επίσης, ο ανταγωνισμός στο περιφερειακό επίπεδο μπορεί να περιοριστεί με τη χρήση των κατάλληλων ελέγχων και δασμών. Σε γενικές γραμμές, η επανατοπικοποίηση σημαίνει τη ριζική μείωση των ανταλλαγών μεγάλων αποστάσεων. που είναι ενεργειοβόρες και επιβαρύνουν το περιβάλλον. Κάθε περιβαλλοντικό ζήτημα θα προσεγγίζεται κύρια στην τοπική του διάσταση, πράγμα που θα διευκολύνει την πίεση από τα «κάτω» και άρα τη δυνατότητα της δημοκρατικής διαχείρισής του. Και για εκείνα τα περιβαλλοντικά ζητήματα, όμως. που εξελίσσονται σε ευρύτερη γεωγραφική κλίμακα, το πλαίσιο της τοπικοποίησης είναι πιο κατάλληλο για την οριοθέτηση και την προώθηση των αιτημάτων των περιβαλλοντικών κινημάτων.

Ένα από τα κυριότερα κίνητρα για τη μετάβαση από την παγκοσμιοποίηση στην τοπικοποίηση είναι και η συνειδητοποίηση ότι μονάχα η δυνατότητα για την τοπική ασφάλεια και οι άλλες συνθήκες που επιφέρει η εντοπιότητα είναι σε θέση να εκτοπίσουν την αγορά από την πρωτοκαθεδρία του παγκόσμιου συστήματος. Το ερώτημα που προκύπτει μετά αφορά στο είδος της αγοράς που θα προκύψει έπειτα από αυτή τη μεταστροφή. Η ανικανότητα του παρόντος συστήματος να εξέλθει της κρίσης που έχει προκαλέσει η παγκοσμιοποίηση αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τη διαμόρφωση νέων συμμαχιών και μιας νέας ατζέντας αιτημάτων. Η παρούσα κρίση πρέπει να ωθήσει αυτούς που παρεμβαίνουν σε τοπικό επίπεδο, τους ακτιβιστές που δραστηριοποιούνται γύρω από ευρύτερα ζητήματα, αλλά και τους μικρούς και μεσαίους επιχειρηματίες που απειλούνται από το κυρίαρχο μοντέλο. Όλοι αυτοί χρειάζεται να συναντηθούν και να προσπαθήσουν να διαμορφώσουν μια στρατηγική για το πως θα προκύψει αυτό το τοπικοποιημένο μέλλον για το πώς θα ανανεωθούν οι τοπικές οικονομίες ώστε να καταπολεμηθεί η ανεργία και να αναβαθμιστεί το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων για την ανοικοδόμηση των κοινοτήτων αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος. Με λίγα λόγια, όλοι αυτοί θα πρέπει να ενεργοποιήσουν -να δώσουν σάρκα και οστά- στη διαδικασία της τοπικοποίησης.

Όπως ο προηγούμενος αιώνας ήταν ο αιώνας της διαμάχης ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά, ο 21 ος αιώνας θα είναι ο αιώνας της αντιπαράθεσης ανάμεσα στη συμμαχία των διάφορων οπαδών της τοπικότητας, που ξεκινάει από κομμάτια των αναρχικών, της Αριστερός, των οικολόγων, και καταλήγει στις λαϊκές δυνάμεις του Κέντρου και της Κεντροδεξιάς και των παγκοσμιοποιητών κάθε απόχρωσης και τάσης. Υπ’ αυτή την έννοια -και ζητώντας συγγνώμη από τους Καρλ Μαρξ και Μάργκαρετ Θάτσερ- το σύνθημα των αγώνων του μέλλοντος θα συνοψίζεται στο: