Μπορεί να γίνει το ίδιο στις κατεστραμμένες εκτάσεις της Ελλάδας και σε άγονα ελληνικά νησιά;
Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, σε μια άγονη περιοχή ενός εθνικού πάρκου της Κόστα Ρίκα, έγινε ένα ενδιαφέρον εγχείρημα: 1.000 φορτηγά άδειασαν φορτία αποβλήτων από φλούδες και πολτό πορτοκαλιού. Σήμερα, η περιοχή αυτή καλύπτεται από ένα πλούσιο δάσος.
Μια ομάδα με επικεφαλής ερευνητές του Πανεπιστημίου Princeton εξέτασε την συγκεκριμένη έκταση γης 16 χρόνια μετά την απόθεση των φλοιών πορτοκαλιού. Στην θέση του άγονου εδάφους, υπήρχε ένα καταπράσινο δάσος. Διαπίστωσαν 176% αύξηση της υπέργειας βιομάζας – ή του ξύλου των δέντρων – εντός της περιοχής των 7 στρεμμάτων που μελετήθηκε. Τα αποτελέσματά τους δημοσιεύονται στο περιοδικό Restoration Ecology.
Αυτή η ιστορία, όπου σημειωτέον έφτασε και στα δικαστήρια, αναδεικνύει την μοναδική δύναμη των γεωργικών αποβλήτων όχι μόνο να αναγεννήσουν ένα δάσος αλλά και να δεσμεύσουν σημαντική ποσότητα άνθρακα χωρίς κόστος.
«Αυτή είναι μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις που έχω ακούσει ποτέ, όπου μπορεί να υπάρξει δέσμευση άνθρακα με αρνητικό κόστος», δήλωσε ο Timothy Treuer, συν-επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και μεταπτυχιακός φοιτητής στο Τμήμα Οικολογίας και Εξελικτικής Βιολογίας του Princeton. «Δεν είναι μόνο μια νίκη μεταξύ της εταιρείας και του τοπικού πάρκου – είναι μια νίκη για όλους».
Η αρχική ιδέα προέκυψε από το ζεύγος Daniel Janzen και Winnie Hallwachs και οι δύο οικολόγοι του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια, οι οποίοι εργάστηκαν ως ερευνητές και τεχνικοί σύμβουλοι για πολλά χρόνια στην Área de Conservación Guanacaste (ACG, Guanacaste Conservation Area) στην Κόστα Ρίκα. Οι Janzen και Hallwachs, οι οποίοι αποφοίτησαν από το Princeton το 1976, έχουν επικεντρώσει το δεύτερο μισό της καριέρας τους στην εξασφάλιση ενός μέλλοντος για τα απειλούμενα τροπικά δασικά οικοσυστήματα.
Το 1997, ο Janzen και ο Hallwachs παρουσίασαν μια ελκυστική συμφωνία στην Del Oro, ένα εργοστάσιο παρασκευής χυμού πορτοκαλιού που μόλις είχε αρχίσει την παραγωγή κατά μήκος των βορείων συνόρων της Área de Conservación Guanacaste. Εάν η Del Oro δώριζε μέρος της δασικής της έκτασης στην Área de Conservación Guanacaste, η εταιρεία θα μπορούσε να εναποθέσει τα απόβλητα από φλούδες πορτοκαλιού για βιοαποικοδόμηση, χωρίς κόστος, σε υποβαθμισμένες εκτάσεις εντός του πάρκου.
Αλλά ένα χρόνο μετά την υπογραφή της σύμβασης – κατά την διάρκεια της οποίας 12.000 τόνοι φλούδας πορτοκαλιού ξεφορτώθηκαν στην υποβαθμισμένη γη – η TicoFruit, μια ανταγωνιστική εταιρεία, υπέβαλε μήνυση, υποστηρίζοντας ότι η εταιρεία «βεβήλωσε ένα εθνικό πάρκο». Η αντίπαλη εταιρεία κέρδισε την υπόθεση ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου της Κόστα Ρίκα και η γη που καλύφθηκε από φλούδες πορτοκαλιού εγκατελήφθη για τα επόμενα 15 χρόνια.
Το καλοκαίρι του 2013, ο Treuer συζητούσε με τον Janzen για πιθανές ερευνητικές δυνατότητες, όταν έπεσε η ιδέα για την τοποθεσία στην Κόστα Ρίκα. Ο Janzen είπε ότι, ενώ ταξινομικοί (βιολόγοι που ταξινομούν οργανισμούς) είχαν επισκεφθεί την περιοχή, κανείς δεν είχε κάνει πραγματικά μια ενδελεχή αξιολόγηση. Έτσι, ενώ βρισκόταν σε ένα άλλο ερευνητικό ταξίδι στην Κόστα Ρίκα, ο Treuer αποφάσισε να περάσει από την περιοχή για να δει τι είχε αλλάξει την τελευταία δεκαετία.
«Ήταν τόσο κατάφυτη από δέντρα και αμπέλια που δεν μπορούσα καν να δω την πινακίδα μήκους 7 μέτρων με τα φωτεινά κίτρινα γράμματα που σηματοδοτούσε την τοποθεσία, η οποία απείχε μόλις λίγα μέτρα από τον δρόμο», δήλωσε ο Treuer. «Ήξερα ότι έπρεπε να βρούμε κάποιες πραγματικά ισχυρές μετρήσεις για να ποσοτικοποιήσουμε τι ακριβώς συνέβαινε και να υποστηρίξουμε αυτό που βλέπαμε σε αυτό το μέρος ώστε να συνειδητοποιήσουμε πόσο εκπληκτική ήταν η διαφορά μεταξύ των λιπασμένων και των μη λιπασμένων περιοχών».
Ο Treuer μελέτησε την περιοχή μαζί με τον Jonathan Choi, ο οποίος εκείνη την εποχή ήταν τελειόφοιτος και σπούδαζε οικολογία και εξελικτική βιολογία στο Princeton. Ο Choi μετέτρεψε το έργο σε πτυχιακή εργασία.
«Η περιοχή ήταν πιο εντυπωσιακή από κοντά απ’ ό,τι θα μπορούσα να φανταστώ», δήλωσε ο Choi. «Ενώ περπατούσα πάνω από εκτεθειμένους βράχους και ξερά χόρτα στις κοντινές εκτάσεις γης, έπρεπε στην τοποθεσία που είχαν ριχτεί οι φλούδες πορτοκαλιού, να σκαρφαλώσω μέσα από χαμηλή βλάστηση και να ανοίξω μονοπάτια μέσα από τοίχους από αμπέλια».
Με λίγα λόγια η περιοχή είχε γίνει ζούγκλα. Η ερευνητική ομάδα αξιολόγησε δύο σειρές δειγμάτων εδάφους για να διαπιστώσει αν οι φλούδες πορτοκαλιού εμπλούτισαν τα θρεπτικά συστατικά του εδάφους. Το πρώτο σετ δειγμάτων συλλέχθηκε και αναλύθηκε το 2000 από τη συν-συγγραφέα Laura Shanks του Beloit College και το δεύτερο σετ συλλέχθηκε το 2014 από τον Choi. Τα δεδομένα της Shanks δεν δημοσιεύτηκαν ποτέ, οπότε η ανάλυσή της συνδυάστηκε με εκείνη της Choi για τους σκοπούς της παρούσας μελέτης. Τα δείγματα αναλύθηκαν με διαφορετικές αλλά συγκρίσιμες μεθόδους.
Για να ποσοτικοποιήσουν τις αλλαγές στη δομή της βλάστησης, οι ερευνητές δημιούργησαν διάφορες διατομές εντός της περιοχής των αποβλήτων πορτοκαλιού. Αυτές οι διατομές ήταν παράλληλες γραμμές μήκους 100 μέτρων σε όλο το δάσος, όπου όλα τα δέντρα εντός 3 μέτρων μετρήθηκαν και επισημάνθηκαν. Αυτό έγινε για να διαπιστωθεί πόση ανάπτυξη προκάλεσαν οι φλούδες πορτοκαλιού. Για λόγους σύγκρισης, οι ερευνητές κατασκεύασαν ένα παρόμοιο σύνολο διαδρομών στο βοσκοτόπι στην άλλη πλευρά του δρόμου, το οποίο δεν είχε καλυφθεί από φλούδες πορτοκαλιού. Μέτρησαν τη διάμετρο των δέντρων και αναγνώρισαν όλα τα είδη και στις δύο περιοχές.
Αυτό που διαπίστωσαν ήταν δραματικές διαφορές μεταξύ των περιοχών που ήταν καλυμμένες με φλούδες πορτοκαλιού και εκείνων που δεν ήταν. Η περιοχή που λιπάνθηκε με τα απόβλητα πορτοκαλιών είχε πλουσιότερο έδαφος, περισσότερη βιομάζα δέντρων, μεγαλύτερο πλούτο ειδών δέντρων και μεγαλύτερη κάλυψη από δασικό θόλο.
«Πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα παράγονται από εταιρείες, οι οποίες, για να είμαστε δίκαιοι, απλώς παράγουν τα πράγματα που χρειάζονται ή θέλουν οι άνθρωποι», δήλωσε ο συν-συγγραφέας της μελέτης David Wilcove, καθηγητής οικολογίας και εξελικτικής βιολογίας και δημόσιων υποθέσεων και του Περιβαλλοντικού Ινστιτούτου του Princeton. «Αλλά πάρα πολλά από αυτά τα προβλήματα μπορούν να αμβλυνθούν αν ο ιδιωτικός τομέας και η περιβαλλοντική κοινότητα συνεργαστούν. Είμαι βέβαιος ότι θα βρούμε πολλές ακόμη ευκαιρίες να χρησιμοποιήσουμε τα «υπολείμματα» της βιομηχανικής παραγωγής τροφίμων για να επαναφέρουμε τα τροπικά δάση. Αυτή είναι η ανακύκλωση στα καλύτερά της».
Εκτός από τους Choi, Hallwachs, Janzen, Shanks, Treuer και Wilcove, συν-συγγραφείς είναι ο Andrew Dobson, καθηγητής οικολογίας και εξελικτικής βιολογίας στο Princeton, και οι Daniel Perez Aviles, Jennifer Powers και Leland K. Werden, όλοι από το Πανεπιστήμιο της Μινεσότα.
Η δημοσίευση με τίτλο «Low-Cost Agricultural Waste Accelerates Tropical Forest Regeneration» (Αγροτικά απόβλητα χαμηλού κόστους επιταχύνουν την αναγέννηση τροπικών δασών) δημοσιεύθηκε στις 28 Ιουλίου στο περιοδικό Restoration Ecology. Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από το Ταμείο Walbridge του Περιβαλλοντικού Ινστιτούτου του Princeton, το Τμήμα Οικολογίας και Εξελικτικής Βιολογίας του Princeton, το Γραφείο του Κοσμήτορα του Κολεγίου του Πανεπιστημίου Princeton, το Ίδρυμα High Meadows, την Garden Society of America και την Área de Conservación Guanacaste.
Πηγή: Orange is the new green: How orange peels revived a Costa Rican forest (princeton.edu)